Prematüre Retinopatisi (ROP) Nedir?

Prematüre retinopatisi (ROP), özellikle prematüre (erken doğan) bebeklerde ortaya çıkan, gözde kalıcı görme kaybına veya körlüğe yol açabilen ciddi bir göz hastalığıdır. Bu durum, genellikle yeni doğan yoğun bakım ünitelerinde takip edilen, doğum haftası küçük ve doğum ağırlığı düşük bebeklerde daha sık görülmektedir. Prematüre retinopatisi, retina adı verilen ve gözün görme işlevinden sorumlu olan kısmın gelişiminde meydana gelen anormalliklerle karakterizedir. Bu yazıda, prematüre retinopatisinin ne olduğu, risk grupları, belirtileri ve tedavi yöntemleri hakkında ayrıntılı bilgi verilecektir.

ROP, prematüre doğan bebeklerde retina damarlarının tam olarak gelişememesi sonucu ortaya çıkan bir hastalıktır. Anne karnında fetüsün göz gelişimi, gebeliğin 3. haftasında başlar ve normalde doğuma 1-2 hafta kala tamamlanır. Ancak, prematüre bebeklerde bu süreç tamamlanmadan doğum gerçekleştiği için retinanın damarsal gelişimi eksik kalır. Bu eksiklik, bebeğin gözünde retinopati gelişme riskini artırır.

Retina, gözün arka kısmında bulunan ve ışığı algılayan hücrelerden oluşan bir tabakadır. Gözü bir fotoğraf makinesi gibi düşünecek olursak, retina, fotoğraf makinesinin film tabakası gibidir. Retina, ışığı ve görüntüyü beyne iletmek için elektrik sinyallerine dönüştürür. Prematüre bebeklerde, retinal damarların gelişiminin tamamlanmamış olması, retina üzerinde anormal damar oluşumlarına ve bu damarların kanayarak retina dekolmanı (retinanın yerinden ayrılması) gibi ciddi komplikasyonlara yol açabilmektedir. Bu nedenle, prematüre doğan her bebekte, özellikle de belirli risk gruplarındaki bebeklerde, ROP taraması yapılması önemlidir.

Prematüre Retinopatisi Görülme Sıklığı

Prematüre retinopatisinin görülme sıklığı, prematürelik derecesi ve doğum ağırlığı ile doğrudan ilişkilidir. 32 hafta veya daha erken doğan bebeklerde ve 1500 gramdan daha düşük doğum ağırlığına sahip olan bebeklerde bu hastalığın görülme riski daha yüksektir. Bununla birlikte, günümüzde prematüre doğan bebeklerin hayatta kalma oranlarının artmasıyla birlikte, ROP görülme sıklığı da artmaktadır. Ayrıca, yeni doğan yoğun bakım ünitesinde uzun süre kalmış, yoğun oksijen tedavisi almış ya da eşlik eden başka sağlık sorunları olan bebeklerde de ROP riski yüksektir.

Prematüre Retinopatisinde Risk Faktörleri

Prematüre retinopatisi gelişme riski, bazı belirli faktörlerle artar. Bunlar arasında:

Erken Doğum: 32 hafta ve daha erken doğan bebekler, retina damarlarının gelişimi tamamlanmadığı için yüksek risk altındadır.

Düşük Doğum Ağırlığı: 1500 gramdan daha düşük doğum ağırlığı olan bebeklerde ROP riski yüksektir.

Yoğun Oksijen Tedavisi:Oksijen tedavisi, prematüre bebeklerin yaşaması için hayati önem taşır; ancak, oksijenin yüksek dozda veya uzun süre verilmesi, retina damarlarının anormal gelişimine neden olabilir.
Eşlik Eden Sağlık Sorunları: Beyin kanaması, enfeksiyonlar veya kardiyopulmoner sorunlar gibi diğer sağlık problemleri olan bebekler de risk altındadır.
Diğer Faktörler: Genetik yatkınlık, yetersiz beslenme, kan transfüzyonları ve annenin hamilelik sırasında preeklampsi veya diabetes mellitus gibi sağlık sorunlarına sahip olması da ROP riskini artırabilir.

Prematüre Retinopatisi Belirtileri

Prematüre retinopatisinin erken evrelerinde genellikle belirgin bir belirti yoktur. Bu nedenle, prematüre doğan bebeklerin göz doktoru tarafından düzenli olarak muayene edilmesi gerekmektedir. Hastalık ilerledikçe, aşağıdaki belirtiler ortaya çıkabilir:

Anormal Göz Hareketleri: Bebekte gözlerin normalden farklı hareket etmesi, titremesi ve odaklanamaması.

Şaşılık: Gözlerin farklı yönlere bakması durumu.

Nistagmus: Gözlerin istemsizce hızlı hareket etmesi.

Beyaz Gözbebeği (Lökokori):Gözbebeğinin beyaz görünmesi, özellikle hastalığın ileri evrelerinde görülebilir ve acil müdahale gerektirir.

Prematüre Retinopatisi Evreleri

ROP hastalığı, retinada oluşan damar anormalliklerinin ciddiyetine göre beş evreye ayrılır:

Evre 1: Hafif derecede anormal damar gelişimi.

Evre 2: Orta derecede anormal damar gelişimi.

Evre 3: Ciddi anormal damar gelişimi. Bu evrede hastalık ilerlemeye ve görme kaybı riski artmaya başlar.

Evre 4:Kısmi retina dekolmanı.

Evre 5: Tam retina dekolmanı. Bu son evrede körlük meydana gelebilir.

Prematüre Retinopatisinin Tedavi Yöntemleri

ROP tedavisinde amaç, retinanın sağlıklı gelişimini desteklemek ve görme kaybını önlemektir. Tedavi yöntemleri, hastalığın evresine ve ciddiyetine göre belirlenir.

1. Laser Fotokoagülasyon

Laser fotokoagülasyon, ROP tedavisinde en sık kullanılan yöntemlerden biridir. Bu yöntemde, retinanın damarsal gelişimi tamamlanmamış bölgesi lazer ile tedavi edilir. Lazer, anormal damar oluşumunu engelleyerek, görme fonksiyonunu tehdit eden yeni damar gelişimlerini durdurur. Bu tedavi yöntemi, retina üzerinde yeni damarların oluşmasını ve kanama riskini azaltarak, görme kaybını önler.

2. Göz İçi Enjeksiyon (Anti-VEGF Tedavisi)

Son yıllarda geliştirilen göz içi enjeksiyon (anti-VEGF) tedavisi, göz içine verilen ilaçlarla anormal damar oluşumunu engellemeyi amaçlar. Bu ilaçlar, vasküler endotel büyüme faktörünü (VEGF) baskılayarak, retinadaki anormal damar gelişimini durdurur. Anti-VEGF tedavisi, özellikle ileri evre ROP hastalarında umut verici sonuçlar göstermektedir.

3. Cerrahi Müdahale

ROP hastalığının ileri evrelerinde (Evre 4 ve 5), retina dekolmanını düzeltmek için cerrahi müdahale gerekebilir. Vitrektomi veya skleral çökertme gibi cerrahi yöntemler, retinanın tekrar yerleşmesine yardımcı olabilir ve görme kaybını en aza indirmeyi amaçlar.

Erken Tanının Önemi

Prematüre retinopatisinde erken tanı, kalıcı görme kaybını önlemede hayati öneme sahiptir. Prematüre doğan bebeklerin, özellikle risk gruplarındaki bebeklerin, doğumdan sonra belirli aralıklarla göz doktoru tarafından muayene edilmesi önerilir. Erken tanı konulan vakalarda tedaviye zamanında başlanması, hastalığın ilerlemesini durdurabilir ve bebeklerin sağlıklı bir görme gelişimi yaşamasını sağlar.

Prematüre retinopatisi, prematüre doğan bebeklerde sıkça görülen ancak erken tanı ve doğru tedavi yöntemleriyle kontrol altına alınabilen ciddi bir hastalıktır. Anne-babaların ve sağlık profesyonellerinin bu hastalığın farkında olmaları, erken teşhis ve tedavi için büyük önem taşır. Özellikle risk altındaki bebeklerin düzenli göz muayeneleri ile takip edilmesi, uzun vadeli görme sağlığı açısından kritik bir rol oynar. Erken müdahale, görme kaybını önleyebilir ve prematüre bebeklerin gelecekteki yaşam kalitesini artırabilir.