Page 35 - Özel Çağın Göz Hastalıkları Hastanesi - E-Dergi (Sayı 14)
P. 35

v












                Özgürlük ve gerçeklik… Bu kavramlar felsefenin, bilimin, sanatın ve
                daha birçok alanın en büyük meraklarından oldu çağlar boyu. Ama en
                çok iktidarlar gerçeklik ve özgürlük nedir diye merak etmekten ziyade
                her ikisini birden kontrol etmek istedi. Gerçeklik işlerine gelmediğinde,
                muktedir olanlar yepyeni bir gerçeklik üretip dikte ettiler. Tebaa ise üretilmiş
                bilginin yol açtığı bu yapay gerçeklikleri genelde kabullendi. Ne de olsa
                bilgiyi kontrol eden özgürlüğü de kontrol eder. Halbuki özgürlük ve gerçeklik
                birbirini doğuran kavramlardı ve bu çarka çomak sokmak yeterliydi.
                Böylelikle doğdu “post truth” yani “hakikat sonrası”. Bireyin gerçeklik arama
                güdüsüne ket vurmasıyla beraber, yalanla gerçek bükülerek iç içe geçti
                ve gerçeğin ne olduğu muğlaklaştı. Özgürlük sanılan şey kölelik midir,
                bilinemez oldu. İster devlet, herhangi bir kurum ya da tahakküm âşığı bir
                kişi, iktidarlar yapay olanı gerçek ilaçmış gibi pazarladı. Panzehir ne mi?
                Salt gerçeklik… Zira özgürlük ancak onunla mümkün.

                   OYA İŞERİ GEVER

                2016 yılında Oxford sözlüğü, son    getirmişti. Rusya’nın sosyal medya
                dönemde sıklıkla duyduğumuz         devi Facebook’ta manipülatif
                “post truth” kavramını yılın kelimesi   içerik üreterek Trump’ın başkan
                olarak seçmişti. Sözlük anlamı      seçilmesine katkı verdiği kanaati
                “nesnel hatta bilimsel gerçeklerin,   hayli yaygındı. Böyle bir dönemden
                kamuoyunu belirlemede duygu,        sonra halkın yalan habere temkinli
                kanaat ve inançlardan daha az etkili   yaklaştığı düşünülebilir ancak
                olması”.                            durum hiç de öyle olmadı. Zira
                                                    Trump’ın Biden’a yenildiği 2020
                Türkçe’ye “gerçek ötesi” ya da      seçimleriyle ilgili araştırmalar
                “hakikat sonrası” şeklinde çevrildi.   “hakikat sonrası”nın gelip geçici
                Aslında post ön eki “bir olaydan    bir furya olmadığına dair çarpıcı
                sonra gerçekleşen” anlamında olsa   bir veri sundu. MIT Technology
                da burada önüne geldiği kelimenin   Review tarafından elde edilen şirket
                önemsiz ve gereksiz kabul edildiğini   içi bir rapora göre, Facebook’ta
                ifade ediyor. Kısacası “post truth”   propaganda yapan ve yanlış bilgiler   SON DÖNEMDE
                ya da “hakikat sonrası” dendiğinde   yayan troll çiftlikleri seçim öncesinde   SIKLIKLA
                “gerçeğin önemini yitirdiği dönem”   ayda yaklaşık 140 milyon Amerikalıya   DUYDUĞUMUZ
                                                                                            “POST TRUTH” YA DA
                kastediliyor.                       ve haftalık 360 milyon küresel          “HAKİKAT SONRASI”
                                                                                            KAVRAMI “GERÇEĞİN
                Bu anlamıyla ilk kez 1992 yılında, Sırp   kullanıcıya ulaşmıştı. Bir başka   ÖNEMİNİ YİTİRDİĞİ
                                                                                            DÖNEM” ANLAMINA
                asıllı Amerikalı oyun yazarı Steve   araştırmaya göre ise bu seçimlerde     GELİYOR.
                Tesich’in The Nation dergisindeki   Facebook’taki yanlış bilgiler, gerçek   GERÇEK ÖZGÜRLÜK
                yazısında geçse de post truth       haberlerden altı kat daha fazla         İÇİN GERÇEK
                kavramı, her ikisi de 2016’da       tıklandı.                               BİLGİYE ULAŞMANIN
                                                                                            ÖNÜNDEKİ
                gerçekleşen İngiltere’deki Brexit   “Gerçeğin önemini yitirdiği dönem”      ENGELLERİN SİSTEMLİ
                                                                                            ŞEKİLDE ARTTIĞI POST
                referandumu ve Trump’ın ABD         tanımı sanırız bu örnekle yerli         TRUTH ÇAĞINDA
                başkanı olduğu seçim sürecinde      yerine oturmuştur. Bu noktada             DİKKATLİ OLMAK
                                                                                               GEREKİYOR.
                popülerlik kazandı. Dünya siyasetine   altına çizelim, siyaset
                büyük etkisi olan bu dönemde bilgi   üzerinden
                kirliliği o denli fazlaydı ki bilginin   örnek vermiş
                doğruluğu değil de sonuçları        olsak da inanç,
                tartışılmıştı. Modern algı yönetimi   aidiyet, ön
                mekanizması olan sosyal medyanın    yargı temelli
                da etkisiyle akılcılık kenara konmuş,   her türlü
                yani duygu temelli inanç ve ön      tutum için böyle
                yargılarla hükümler verilmişti.     riskler vardır
                                                    aslında.
                Özellikle Trump’ın başkan seçilmesi
                çok önemli tartışmaları beraberinde





                                                                                                                33
   30   31   32   33   34   35   36   37   38   39   40