Page 35 - Özel Çağın Göz Hastalıkları Hastanesi - E-Dergi (Sayı 14)

v

Özgürlük ve gerçeklik… Bu kavramlar felsefenin, bilimin, sanatın ve
daha birçok alanın en büyük meraklarından oldu çağlar boyu. Ama en
çok iktidarlar gerçeklik ve özgürlük nedir diye merak etmekten ziyade
her ikisini birden kontrol etmek istedi. Gerçeklik işlerine gelmediğinde,
muktedir olanlar yepyeni bir gerçeklik üretip dikte ettiler. Tebaa ise üretilmiş
bilginin yol açtığı bu yapay gerçeklikleri genelde kabullendi. Ne de olsa
bilgiyi kontrol eden özgürlüğü de kontrol eder. Halbuki özgürlük ve gerçeklik
birbirini doğuran kavramlardı ve bu çarka çomak sokmak yeterliydi.
Böylelikle doğdu “post truth” yani “hakikat sonrası”. Bireyin gerçeklik arama
güdüsüne ket vurmasıyla beraber, yalanla gerçek bükülerek iç içe geçti
ve gerçeğin ne olduğu muğlaklaştı. Özgürlük sanılan şey kölelik midir,
bilinemez oldu. İster devlet, herhangi bir kurum ya da tahakküm âşığı bir
kişi, iktidarlar yapay olanı gerçek ilaçmış gibi pazarladı. Panzehir ne mi?
Salt gerçeklik… Zira özgürlük ancak onunla mümkün.

OYA İŞERİ GEVER

2016 yılında Oxford sözlüğü, son getirmişti. Rusya’nın sosyal medya
dönemde sıklıkla duyduğumuz devi Facebook’ta manipülatif
“post truth” kavramını yılın kelimesi içerik üreterek Trump’ın başkan
olarak seçmişti. Sözlük anlamı seçilmesine katkı verdiği kanaati
“nesnel hatta bilimsel gerçeklerin, hayli yaygındı. Böyle bir dönemden
kamuoyunu belirlemede duygu, sonra halkın yalan habere temkinli
kanaat ve inançlardan daha az etkili yaklaştığı düşünülebilir ancak
olması”. durum hiç de öyle olmadı. Zira
Trump’ın Biden’a yenildiği 2020
Türkçe’ye “gerçek ötesi” ya da seçimleriyle ilgili araştırmalar
“hakikat sonrası” şeklinde çevrildi. “hakikat sonrası”nın gelip geçici
Aslında post ön eki “bir olaydan bir furya olmadığına dair çarpıcı
sonra gerçekleşen” anlamında olsa bir veri sundu. MIT Technology
da burada önüne geldiği kelimenin Review tarafından elde edilen şirket
önemsiz ve gereksiz kabul edildiğini içi bir rapora göre, Facebook’ta
ifade ediyor. Kısacası “post truth” propaganda yapan ve yanlış bilgiler SON DÖNEMDE
ya da “hakikat sonrası” dendiğinde yayan troll çiftlikleri seçim öncesinde SIKLIKLA
“gerçeğin önemini yitirdiği dönem” ayda yaklaşık 140 milyon Amerikalıya DUYDUĞUMUZ
“POST TRUTH” YA DA
kastediliyor. ve haftalık 360 milyon küresel “HAKİKAT SONRASI”
KAVRAMI “GERÇEĞİN
Bu anlamıyla ilk kez 1992 yılında, Sırp kullanıcıya ulaşmıştı. Bir başka ÖNEMİNİ YİTİRDİĞİ
DÖNEM” ANLAMINA
asıllı Amerikalı oyun yazarı Steve araştırmaya göre ise bu seçimlerde GELİYOR.
Tesich’in The Nation dergisindeki Facebook’taki yanlış bilgiler, gerçek GERÇEK ÖZGÜRLÜK
yazısında geçse de post truth haberlerden altı kat daha fazla İÇİN GERÇEK
kavramı, her ikisi de 2016’da tıklandı. BİLGİYE ULAŞMANIN
ÖNÜNDEKİ
gerçekleşen İngiltere’deki Brexit “Gerçeğin önemini yitirdiği dönem” ENGELLERİN SİSTEMLİ
ŞEKİLDE ARTTIĞI POST
referandumu ve Trump’ın ABD tanımı sanırız bu örnekle yerli TRUTH ÇAĞINDA
başkanı olduğu seçim sürecinde yerine oturmuştur. Bu noktada DİKKATLİ OLMAK
GEREKİYOR.
popülerlik kazandı. Dünya siyasetine altına çizelim, siyaset
büyük etkisi olan bu dönemde bilgi üzerinden
kirliliği o denli fazlaydı ki bilginin örnek vermiş
doğruluğu değil de sonuçları olsak da inanç,
tartışılmıştı. Modern algı yönetimi aidiyet, ön
mekanizması olan sosyal medyanın yargı temelli
da etkisiyle akılcılık kenara konmuş, her türlü
yani duygu temelli inanç ve ön tutum için böyle
yargılarla hükümler verilmişti. riskler vardır
aslında.
Özellikle Trump’ın başkan seçilmesi
çok önemli tartışmaları beraberinde

33