Page 62 - Özel Çağın Göz Hastalıkları Hastanesi - E-Dergi (Sayı 14)

v

Gelenekten geleceğe

Çekirdeğini ve ruhunu oluşturan Tarım ve hayvancılığı, işçiliği, Ne var ki Atatürk’ün zamansız
yenilikçi yaklaşıma rağmen zanaatkârlığı bilen üretken kaybı, 1939’da patlak veren
İdeal Cumhuriyet Köyü, imece halk, toprağıyla barışarak İkinci Dünya Savaşı’nın yarattığı
usulünü etkin şekilde kullanan kaynaklarından en iyi şekilde siyasi stres ve ekonomik
tasarımıyla geleneksel olana da yararlanacak, türlü kültürel darboğaz sonucu proje, pilot
bütünüyle sırtını dönmüyordu. faaliyetle; sanat ve edebiyatla bölge uygulamalarından öteye
Önceden işledikleri toprağa ruhunu yoğuracak, kendini geçemedi. Hatta benzerleri
bile sahip olmayan köylüler yeniden var edecekti. zaman zaman gündeme gelse
artık kendilerine ait evlerin de hiçbir zaman uygulanamadı.
bahçelerinde şahsi ihtiyaçlarını
karşılayacak şekilde ekip Yarım kalan düş Uzun seneler umudunu
biçecek, köyün ortak arazisinde koruyan Afet İnan,
birlikte çalışıp ticari faaliyetlere Proje, sanılanın aksine Cumhuriyet’in 50. yılında
tekrar gündeme gelen planın
yönelik üretim yapacaklardı. bütünüyle kâğıt üzerinde
Elde edilen gelir ise köyün kalmıştır denemez. Fikre hayata geçirilmesi için çeşitli
ortak kazanımı olarak içinde inancı bilinen Atatürk, en devlet kurumlarına mektuplar
yaşayanların faydasına kısa sürede bu planın hayata göndermiş, devam eden
yıllarda proje için özel çalışma
kullanılacaktı. geçirilmesini özellikle istemişti. atölyeleri dahi kurmuş ve
Bu doğrultuda Trakya’nın
Bu proje özü itibariyle kaynak sorununun giderilmesi
Cumhuriyet devrimlerine bazı bölgelerinde çeşitli pilot için meclise yasa tasarısı
sadakatle bağlıydı. Her çalışmalar yapılmış, Polonezköy sunulmasına öncülük etmişti.
türlü medeni ve ilmi bilgi ile civarında bir Cumhuriyet Ancak bu iyi niyetli çabalardan
donatılmış köylünün, kendini Köyü dahi kurulmuştu. da maalesef sonuç alınamamış;
tebaa olmaktan kurtarıp baskı Polonezköy’dekinin aksine ülkenin esas sahipleriyle aklı ve
ve zulümden azade vatandaşlık bölgenin coğrafi yapısı bilimi rehber edinerek aydınlık
bilincine erişmiş özgür bireyler nedeniyle tam bir dairesel geleceğe erişmek için önemli
olarak yetişmesiyle yeni plan uygulanamamışsa da bir kilometre taşı olacak, estetik
dünyanın gerektirdiği modern Ankara’nın Temelli Köyü’nde de ve mimari bakımdan üstün
insanı yaratmaktı hedef. bazı çalışmalar yürütülmüştü. nitelikli bu cesur proje yitirildi.

İdeal Cumhuriyet Köyü esin kaynağı mı yoksa çalıntı mı?
İdeal Cumhuriyet Köyü projesine dair iki endüstri tasarımcısı ve toplum mühendisi
söylenti bulunuyor. En bilineni, bu projeyi Jacque Fresco’nun Venüs Projesi de
Atatürk’ün çizdiği iddiası. Atatürk’ün benzer bir dairesel yerleşim ve yaşam planı
vizyonunu yansıtsa da, dijital mecralarda öngörüyor. Fresco’nun babasının 1900’lerin
sıklıkla dolaşıma sokulan bu iddia gerçeği başında İstanbul’dan ABD’ye göç etmiş bir
yansıtmıyor. Projeden haberdar olmamızı ziraat uzmanı olması Cumhuriyet Köyü ile
sağlayan Afet İnan’ın böylesi bir bilgi bağlantı şüphesi uyandırabilir ama buna dair
vermemesi bile yeterli kanıt sayılsa da de bir kanıt yok.
mimarının belli olmadığı biliniyor.
Dairesellikleriyle öne çıkan bu projeler aşırı
Bir diğer iddia da Danimarka’daki Brøndby
banliyösünün planında İdeal Cumhuriyet yenilikçi tasarımlar da değil. Zira Tommaso
Köyü’nden esinlenilmesi. Teyit.org’un yaptığı Campanella tarafından 1602’de yazılan Güneş
araştırmaya göre Brøndby, Lord Ebenezer Ülkesi de şeklen benzerlik taşıyor.
Howard’ın 1898 tarihli “To-Morrow: A Peaceful Ama bunlar İdeal Cumhuriyet Köyü’nün
Path to Real Reform” kitabında bahsi geçen değerini azaltmıyor çünkü esas önemli
“Garden City” isimli şehir planlama metoduna olan özgünlüğünden ziyade işlevi; hatta bir
dayanıyor.
ülkenin vizyonuna neler katabileceği ve hangi
Geçtiğimiz yüzyılın başında yaşamış olan fırsatların kaçırılmış olduğu.
60