Page 106 - Özel Çağın Göz Hastalıkları Hastanesi - E-Dergi (Sayı 5)

Neden

Türkiye’de satranç
Son dönemde ülkemizde satrancın oynadığı rivayet ediliyor. Sultan 3. Ahmet
önemi konusunda uçuk iddialar ortaya ise 1672 yılında, Polonya hükümdarı 1. İsmİ
atılsa da, birçok tarihi eser barındıran Stanislav’a bugün Krakov müzesinde
kütüphanelerimizde, 1500’lü yıllardan sergilenen özel bir satranç takımı dahi
kalma el yazması satranç kitapları gönderiyor. Türk?
bulunuyor. Bu eserlerden şüphesiz en
önemlisi Kanuni döneminde yaşayan Cumhuriyetten sonra da satranç hak
Seferihisarlı İsmail Şaban’ın yazdığı ettiği değeri görmeye devam ediyor. Bu konuda çeşitli rivayetler
Nitekim, askeri okullarda ders olarak
satranç kitabı. Seferihisarlı bu eserinde, verilmeye başlayan satranç, 1936 yılında olsa da en güçlü teori o
satranç oynamanın faydalarından, kişiye dönemde Türk kültürünün
verdiği keyiften ve satrancın tarihinden Ankara’da ve 1943 yılında İstanbul’da dikkat çekmesi ve insanlara
bahsediyor. kurulan satranç kulüpleriyle halk arasında
da saygınlık ve popülerliğini arttırıyor. otantik gelmesi idi. Diğer
Osmanlı hanedanında da saygı görüyor Bu durum 1954 yılında kurulan Türkiye bir teori ise Türklerin
satranç. Yavuz Sultan Selim’in tebdil-i Satranç Federasyonu ile daha resmi bir uzun dönem Avrupa’nın
kıyafet ile İran’a gidip İran Şahı ile satranç hüviyet de kazanıyor. büyük bir bölümüne
hükmetmesinden dolayı,
egemenliği altında yaşayan
Önüne geleni deviren Mekanik Türk toplumlara Türkleri satranç
gibi yapay bir savaş
Ne Çin, ne Hindistan… Satranç tarihinin hamlenin bittiğini kendini beğenmiş alanında yenme zevkini
en ilginç hikâyesinde bir Türk’ün imzası bir edayla başını üç kez sallayarak tattırma amacıydı. Bizim
var. Adı Mekanik Türk. Adından da belirten makine, maç sonrası meraklı tahminimiz ise savaş
anlaşılacağı üzere kendisi bir makine. izleyicilerinin sorularını yanıtlamaktan konusunda maharetli bir
da geri durmuyordu. Mekanik Türk, ruh ırk olan Türklerin, savaş
1769 yılında Wolfgang von Kempelen çağırma seansını andıran röportajda
isimli bir mekanikçi tarafından geliştirilen soruları özel bir tepside harfleri taktiklerine dayanan bir
bu satranç otomatının Türk adını alması birleştirerek yanıtlayabiliyordu. oyunu sembolize etmesinin
tesadüf değil. Zira satranç tahtasının daha uygun olacağını
başında pos bıyığı, sarığı ve cübbesiyle Rakiplerinin onu test etmek amacıyla düşünmeleri.
Türk’e benzeyen cansız bir manken yaptığı kural dışı hamleleri de düzelten
oturuyordu. Mekanik Türk, “kariyeri” boyunca
aralarında Napoleon Bonaparte,
Üzerine satranç tahtası çizilmiş tekerlekli Benjamin Franklin hatta bilgisayarın
bir masada oturan Mekanik Türk, mekanik babası sayılan Charles Babbage gibi ünlü
kolları vasıtasıyla taşları hareket ettiriyor isimlerin de olduğu birçok kişiyi mağlup
ve rakibi ile satranç oynuyordu. Yalnızca etti. Ünü Avrupa ve Amerika’ya yayılan
oynamakla kalmayan Mekanik Türk, pek Mekanik Türk’ün bunu nasıl başardığı ise
çok oyunda da galip geliyordu. Yaptığı çok sonraları ortaya çıkacaktı.

Mekanik Türk’ün sırrı ifşa oluyor
1769 YILINDA
Mekanik bir tasarımın o dönemde bunu taşı nereye oynarsa, taşın altındaki WOLFGANG VON
nasıl yaptığını anlamaya çalışan yüzlerce mıknatıslar yardımıyla alt tarafta KEMPELEN İSİMLİ
BİR MEKANİKÇİ
insan vardı. Konu hakkında birçok teori hamleyi görebiliyor ve karşı TARAFINDAN
GELİŞTİRİLEN
ortaya atıldı; kitaplar ve makaleler yazıldı. hamle geliştirebiliyordu. Masanın SATRANÇ OTOMATI:
MEKANİK TÜRK
Ancak hiçbiri gerçeği ortaya çıkaramadı. iç kısmının katlanabilir gizli
Ta ki Mekanik Türk’ün son sahibi doktor bir bölmeye sahip olması da
John Mitchell’in oğlu sırrı açıklayana karşılaşmadan önce içinin
kadar. boş olduğunu herkese
Mekanik Türk’ün oturduğu masanın kanıtlamalarını sağlıyordu.
içinde, minyon bir insanın girebileceği
büyüklükte bir boşluk vardı ve burada Ne var ki, Mekanik
satranç konusunda ustalaşmış Türk’ün hikâyesi acı
biri duruyordu. Mucit Kempelen’in bir sonla bitti. 1854
ölümünden sonra cihazı alan Maelzel’in, yılında Philadelphia’da
dönemin en iyi satranç ustalarından bir müzeye kaldırılan
Jacques-François Mouret’i cihazın içine otomat, üretiminden
koyduğu biliniyor. Mekanik kollara o yön 85 yıl sonra,
veriyor, kararları o alıyor ve rakiplerini Büyük Philadelphia
o alt ediyordu. Üst tarafta rakip hangi Yangını’nda kül oldu.
104